19 yanvar 1983-cü ildə Apple şirkəti Lisa kompüterində Lisa OS 3.1 ilə fərdi kompüterlərdə innovativ qrafik istifadəçi interfeysini istifadəyə verməklə texnologiya tarixində əhəmiyyətli mərhələlərdən birinə imza atdı. 40 ildən sonra Kompüter Tarixi Muzeyi Apple-ın icazəsi ilə Lisa OS 3.1 əməliyyat sisteminin mənbə kodunu paylaşdı.
Lisa Office System 3.1 və Apple Lisa kompüteri əslində kommersiya baxımından tam uğursuzluq idi, lakin bir ildən az müddətdə gələn Macintosh ilə bu uğursuzluq ört-basdır edildi və yeni dövr başladı. Bununla belə, ora çatana qədər deyə bilərik ki, təməllər əslində Lisa OS 3.1 ilə qoyuldu. Kompüter Tarixi Muzeyi tərəfindən paylaşılan və tarix qoxan, bütün Paskal mənbə kodlarının ölçüsü təxminən 26 MB-dır. Paketdə Lisa OS və Lisa Toolkit inkişaf sistemi də daxil olmaqla müxtəlif proqramlar üçün kodu göstərən alt qovluqlara gözəl şəkildə bölünmüş 1300-dən çox mənbə faylı var.
Apple Lisa, bir il sonra onu Macintosh ilə əvəz edən siçan əsaslı qrafik istifadəçi interfeysinə (GUI) rəhbərlik edərək, Apple tarixində nüfuzlu və əhəmiyyətli yerini qoruyub saxlayır. Yeniliklərinə baxmayaraq, Lizanın yüksək qiyməti (o vaxt $9,995, bu gün $30,300) və çox məhdud proqram dəstəyi onun uğurlu platforma çevrilməsinə mane oldu. Daha sonra çox daha sərfəli olan və geniş tətbiq dəstəyi ilə oxşar xüsusiyyətlər təqdim edən Macintosh-un gəlməsi ilə Lisa kompüterlərinin ömrü sona çatdı və platformanın inkişafı 1985-ci ildə dayandırıldı. Apple Lisa buraxıldıqdan sonra iki il ərzində, cəmi 10.000 ədəd satıldı.
Digər tərəfdən, Lisa, keçmişdə bəzilərinin iddia etdiyi kimi, GUI ilə göndərilən ilk kommersiya kompüteri deyildi. Çünki bu şərəf 1981-ci ildə işıq üzü görən Xerox Star şirkətinə məxsusdur. Digər tərəfdən, Lisa OS 3.1 bu gün də istifadə etdiyimiz xüsusiyyətlərin qabaqcılı idi. Sürüşdür və burax xüsusiyyətindən başqa, Lisa zibil qutusu, portativ pəncərələr, kopyala-yapışdır, çoxlu üst-üstə düşən pəncərələr kimi hələ də istifadə etdiyimiz əsas funksiyaları təklif etdi. Hətta bir toxunuşla sistemin avtomatik bağlanması da bu OS ilə birlikdə gəldi. Bir sözlə, deyə bilərik ki, Lisa OS öz dövründə macOS Ventura, Windows 11 idi.
40 il əvvəlki bu tarixi əsəri nəzərdən keçirmək və yükləmək üçün bu link-ə klikləməyiniz kifayətdir.