Gələcək 10 ildə inkişaf edəcək 10 texnologiya
Sahibkarlar hansı ideyaların arxasınca düşürlər? İnvestorlar hansı layihələrdə iştirak edirlər? Yeni patentlər daha çox hansı sahələrdə əldə edilir? Bu suallar vacibdir. Çünki bəzilərinə görə, gələcək 10 ildə, son 100 ildəki qədər texnoloji inkişaf olacaq.
1. Süni İntellekt və Robotlar:
Süni intellekt, son 4 ildə qurumların ən çox büdcə hansı ayırdığı mövzudur. Sürətlə inkişaf etməyə davam edir və bunun nəticələrini təkcə nəzəri deyil, həm də praktikada görəcəyik. Məsələn, süni intellekt və robotlar birləşməyə davam edəcək. Robotların sayı artacaq. Təkcə 2021-ci ildə yarım milyondan çox sənaye robotu fabriklərdə işləməyə başlayıb. Dünyadakı bütün aktiv robotları bir yerə toplasaq, 3,5 milyon əhalisi olan İzmirdən sonra Türkiyənin 4-cü ən sıx şəhəri olardı. Gələcək illərdə sadəcə Tesla şirkəti, yüz minlərlə süni intellektə sahib robotlar istehsal edib satmağı planlaşdırır. Növbəti 10 il avtomatlaşdırmanı asanlaşdıran süni intellekt proqramları və ondan istifadə edən robotlarla dolu olacaq.
2. Biomühəndislik
Biotibbi araşdırmalar inkişaf edəcək və nadir xəstəliklər hüceyrə terapiyası ilə, əlillər isə neyron zondları ilə müalicə olunacaq. Peyvəndləri yeyə biləcəyik. Antibiotik müalicəsinə alternativ olaraq faj müalicəsi istifadə olunacaq. Bunlar bu mövzuyla bağlı hazırlanmış 400-dən çox yeni texnologiyadan yalnız bir neçəsi idi. Yaxın 20 ildə bu sahənin iqtisadi təsirinin 4 trilyon dollardan çox olacağı təxmin edilir. Yəni bioinqilabın olacağını deyə bilərik. Bu inqilabda ən qızğın müzakirələr, deyəsən, genlərin redaktəsi və dizayn edilmiş körpələr haqqındadır.
3. Təmiz enerji
Uzun müddətdir ən çox sərmayə qoyulan inkişaf tendensiyalarından biri təmiz enerjidir. İstehsalından tutmuş saxlanmasına və paylanmasına qədər “sıfır kimyəvi qaz emissiyaları hədəfinə” nail olmağa kömək edən müxtəlif təmiz enerji həlləri hazırlanır və bunlar təkcə 2021-ci ildə 257 milyard dollar investisiya əldə etmişdir. Bu sahənin inkişaf edəcəyinə əminik. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının hesabatına görə, 2050 hədəflərinə çatmaq üçün bu investisiyaların 2030-cu ilə qədər ildə 4 trilyon dollara qədər artırılması lazımdır. Bu, 8 il ərzində 16 dəfə artım hədəfidir. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin (IEA) rəhbəri Dr. Fatih Birol deyir ki, dünya bərpa olunan enerjidə dönüş nöqtəsinə çatıb. Əgər gələcəyinizi planlaşdırırsınızsa, günəş enerjisi, külək turbinləri, geotermal resurslar, okean dalğalarında hidrokinetik gücə diqqət yetirin.
4. Mobillik
Bir tərəfdən insan əhalisi artır- 8 milyardıq- digər tərəfdən daha çox insan daha böyük şəhərlərdə yaşamağa gəlir. 2050-ci ilə qədər bütün əhalinin 66%-i böyük şəhərlərdə olacaq. Böyük şəhərlərdən 41-i 2030-cu ilə qədər meqapolisə çevriləcək. Bu meqapolislərdə mobillik kəskin şəkildə dəyişəcək. Çünki hazırda İstanbul da daxil olmaqla böyük yerlərdə yaşayanlar tıxacda ildə 154 saat itirirlər. Hər il 1,3 milyon insan qəzalarda ölür. Yeni texnologiyalarla A nöqtəsindən B nöqtəsinə getmək üçün istifadə etdiyimiz nəqliyyat vasitələri daha təhlükəsiz, daha təmiz və daha ucuz olacaq. Elektrikli, avtonom, sürücüsüz avtomobillər enerjisini yollardan toplayacaq. Başqa sözlə, təkcə nəqliyyat vasitələri deyil, həm də şəhərlər və onların infrastrukturu daha ağıllı olacaq.
5. Web 3
COVID dövründə evlərimizə bağlanmağımızın təsiri ilə birdən-birə gündəmimizə daxil olan “Metaverse” dünyasında çox isti inkişaflar olmasa da, bundan daha vacib hesab etdiyim Web3-də tendensiyalar davam edir. Mərkəzləşdirilməmiş internet, açıq standartlar və protokollar vəd edən bu yeni mərhələyə keçid üçün 2018-ci ildə investisiya məbləği 20 milyard dollardan 2021-ci ildə 110 milyard dollara yüksəldi. Növbəti 10 il ərzində biz İnternetdə və ümumilikdə şəbəkə texnologiyalarında “dəyər” anlayışını yenidən müəyyənləşdirməyə çalışan müxtəlif cəhdləri görməyə davam edəcəyik.
6. Kosmik texnologiyalar
Digər göy cisimlərinə enə bilən raketlər, peyklər və kosmik gəmilər kimi mövzularda ən mühüm inkişaf tendensiyası kosmosa yüklərin buraxılması xərclərinin azalmasıdır. Millətlərin kosmik agentliklərinin ötən əsrdə başladığı işi qarşıdakı 10 il ərzində əsasən kommersiya şirkətləri həyata keçirəcək. Kosmik turizm çərçivəsində orbitdə daimi filiallarını açacaq otellərin layihələrinə start verilib. İmkanı olanlar üçün Ay orbiti ətrafında turist turları üçün biletlər artıq mövcuddur. Bir tərəfdən bu istiqamətdə inkişaf gedərkən, digər tərəfdən də Ay və Marsda daimi bazaların yaradılması istiqamətində konkret addımların atılması nəzərdə tutulur.
7. Bulud texnologiyası
Bu, əsas cərəyana ən yaxın olan və Silikon Vadisində geniş yayılmış texnologiyalardan biridir
Təşkilatlar çeviklik və xərc üstünlüyü təmin etmək üçün bulud texnologiyasına sürətlə uyğunlaşsa da, buludun kiberhücumlara daha açıq olmasından da qorxurlar. Ən qiymətli varlıqları olan məlumatları bulud vasitəsi ilə istifadə edib, saxlayıb və idarə edərkən, təbii ki, onların təhlükəsiz olmasını da istəyirlər.
8. Kvant texnologiyaları
Kvant əsaslı texnologiyalar müəyyən problemlər üçün hesablama performansında çox effektiv, eksponensial artım təmin edə və şəbəkələri daha təhlükəsiz edə bilər. Bununla belə, kvant texnologiyalarının potensial istifadəçiləri özlərini qeyri-müəyyənliyə hazırlamalıdırlar. Çünki tamamilə səhvsiz kompüterlər və genişlənə bilən şəbəkələr yaradılmazdan əvvəl müəyyən texnoloji çətinliklərin öhdəsindən gəlmək lazımdır. Bu sadaladıqlarımız arasında, yayılma ehtimalı ən az olan inkişaf tendensiyasıdır. Dünya miqyasında mövzuya ayrılan investisiya büdcələri də digərləri ilə müqayisədə aşağıdır. 3 milyard dollara yaxın.
9.Yeni nəsil materiallar
Materialşünaslıqdakı inkişaflar yeni nəsil materialların ixtirasını və sənayelərdə istifadəsini sürətləndirəcək. Qrafen və nanomateriallar; hələ adı belə qoyulmamış Ağıllı, həssas, yüngül materiallar kimi bir sıra kimi gələcək nəsil materiallar əczaçılıq, enerji, nəqliyyat, səhiyyə, yarımkeçiricilər və istehsalat sahələrində yeni funksionallıq və təkmilləşdirilmiş performans təmin edəcək.
10.Telekommunikasiya Texnologiyaları
Bütün tendensiyalar arasında ən qədimi, ən güclüsü budur və təbii ki, bu tendensiya birdən-birə yox olmayacaq. Dünyada 6 milyarddan çox insan hər gün mobil telefondan istifadə edir. Şəhərlərdə yaşayanlar 5G-dən sonra 6G sürətində qoşulmağa başlayacaqlar. Digər tərəfdən, kənd yerlərində yaşayanlar Yerin aşağı orbitində dövr edən peyk şəbəkələrinin köməyi ilə istənilən yerdən telefon və internet xidməti ala biləcəklər. Sürətlənən, genişlənən və güclənən bu rəqəmsal əlaqələr, demək olar ki, hər bir sənayeyə təsir edəcək. Bu, məhsuldarlığı və daha çox innovasiyanı təmin edəcək.