Mosaic: 30 il əvvəl dünyanı dəyişən internet brauzeri

Bazara buraxıldıqdan sonra dünyanı həqiqətən dəyişdirən bir məhsul və ya xidməti müəyyənləşdirmək çətindir, çünki bu dəyişikliyi görmək üçün illər lazımdır. iPhone texnologiya dünyasını dəyişdiyi kimi, 30 il əvvəl buraxılan Mosaic veb brauzeri də əslində bütün dünyanı dəyişdirdi.

1993-cü ilin yanvarında ilkin buraxılışdan sonra Mosaic-in 1.0 versiyası 30 il bundan əvvəl, 22 aprel 1993-cü ildə buraxıldı. Təbii ki, Mosaic buraxılmış ilk veb brauzer deyil. Bu şərəf bir neçə il əvvəl 1990-cı ildə CERN-də Tim Berners-Li tərəfindən hazırlanmış WorldWideWeb-ə məxsusdur. Daha sonra Viola və Cello kimi digər brauzerlər buraxıldı. Lakin Mosaic fərqli idi.

Mosaic hər şeyi dəyişdirdi

Brauzer ilk olaraq Milli Superkompüter Tətbiqləri Mərkəzinin (NCSA) aspirantları Marc Andreessen və Eric Bina tərəfindən hazırlanmışdır. Mətn və şəkilləri ayrı-ayrı pəncərələrdə göstərən əvvəlki veb-brauzerlərdən fərqli olaraq, Mosaic-in ən böyük yeniliyi eyni pəncərədə həm mətni, həm də şəkilləri göstərə bilməsi idi. Deyə bilərik ki, Mosaic veb saytları gəzməyi jurnal səhifəsini oxumağa bənzədirdi.

Mosaic həmçinin istifadəçilərə URL ünvanını əl ilə yazmaq əvəzinə başqa səhifələrə və ya saytlara keçmək üçün hiperlinkləri klikləməyə imkan verirdi.O, asan başa düşülən istifadəçi interfeysi dizaynına malik idi. Saytlar arasında irəli və geri getmək və ya səhifəni yeniləmək üçün tanış düymələr ilk dəfə Mosaic ilə istifadə olunmağa başladı. İlk dəfə Unix sistemləri üçün buraxılmış Mosaic versiyaları daha sonra 1993-cü ildə Windows və Macintosh sistemləri üçün buraxıldı.

1980-ci illərdə ortaya çıxan AOL, Compuserve, Prodigy və digər onlayn xidmətlər kimi qapalı internet xidmətinə ehtiyac azalmağa başladı. İnternetə daxil olmaq üçün sizə lazım olan tək şey sistemdə quraşdırılmış ISP və Mosaic idi. NCSA-nın rəsmi Mosaic saytında qeyd olunur ki, 1993-cü ilin dekabrına olan məlumata görə, "brauzerin ayda 5000-dən çox nüsxəsi endirilib və mərkəz həftədə yüz minlərlə e-poçt sorğusu qəbul edib". Qeyd etmək lazımdır ki, bu, əksər evlərin yalnız 28,8k telefon modemi ilə internetə qoşula bildiyi dövr idi. Həmin illər internetin cilalanmış daş dövrü idi.

1994-cü ildən başlayaraq ABŞ-ın Milli Elm Fondu Mosaic-in sonrakı inkişafı üçün maliyyələşdirməyə başladı. Lakin həmin illərdə brauzerin gələcəyi şübhə altında idi. Həmin ilin sonunda Mosaic həm-yaradıcısı Mark Andreessen NCSA-dan ayrıldı və Mosaic Communications Corporation-ın yaradılmasına kömək etdi. Bu şirkət 1994-cü ilin sonlarında özünün ilk brauzeri olan Mosaic Netscape-i buraxdı, lakin NCSA ilə gərginlik ad və müəllif hüquqları məsələlərinə görə artdı. Nəticədə brauzerin adı dəyişdirilərək Netscape Navigator, şirkətin adı isə Netscape Communications Corporation adlandırıldı.

Netscape tez bir zamanda əksər internet istifadəçilərinin seçdiyi brauzerə çevrildi, yəni Mosaic yükləndi və getdikcə daha az istifadə edildi. Nəticədə, 1997-ci ilin yanvarında NCSA veb-brauzerin inkişafını dayandırdı. Bu arada onu da qeyd etmək lazımdır ki, Netscape bir vaxtlar veb-brauzer bazarının 90 faizindən çoxuna üstünlük təşkil edirdi. Eyni zamanda Netscape ən çox yayılmış proqramlaşdırma dili olan JavaScript-i yaradan şirkətdir.

Mosaic özü isə 1995-ci ildə Microsoft-a lisenziya almışdır. Microsoft bu lisenziya ilə Internet Explorer-i yaratmışdır. Və cəmi bir neçə il sonra - xüsusən 2000-ci illərin əvvəllərindən sonra - Internet Explorer və digərlərindən geri qalaraq, bütün bazar payını itirdi. Bu və ya digər şəkildə, Mosaic hazırda bildiyimiz veb-brauzerlərin ən nəzərə çarpan törəməsi idi. Yəqin ki, Mosaic olmasaydı, indiki dövrə çatmaq üçün bizə daha çox vaxt lazım olardı.